Zabytki

BORDZIŁÓWKA STARA

WIEŚ. 2. poł. w. XIX własność Przesmyckich. Był tu kościół par., notowany 1728, skasowany po 1867.

CMENTARZ przy drodze Leśna - Ludwinów, nieczynny. Otoczony rowem i wałem. Grupa nagrobków kamiennych 4. ćw. w. XIX w formie steli z krzyżem i klika mogił ziemnych z krzy­żami drewnianymi. Nagrobki: 1. Pawła Przesmyckiego (zm. 1866), właściciela Droblina i Bordziłówki; 2. jego żony, Bibiany z Radzikowskich Przesmyckiej (zm. 1872); 3. Edwarda Prze­smyckiego (zm. 1895). 

WIEŚ. Wzmiankowana również jako Bokowicze, Bukowicze, Perkowicze. 1545 w pow. brzeskim, 1580 w pow. mielnickim. 1. poł. w. XVI ośrodek włości Połubińskich, od 1579 Dembińskich, 1594 w zastawie dożywotnim u Samuela, Jana i Bartłomieja Ka­zanowskich. W. XVII własność Adama Franciszka Warszyckie­go, następnie Pawła Kazimierza Michałowskiego. 1683 w miejscowym dworze przechowywany był kamienny wizerunek Matki Boskiej, znaleziony przez pasterzy w Leśnej, gdzie właściciel Bu­kowic ufundował kościół i uposażył wsiami: Leśną, Klukowsz­czyzną i Grzegowszczyzną, wydzielonymi z dóbr Bukowice. 1688 majątek kupiony przez Jana Chryzostoma Pieniążka, wojewodę sieradzkiego. 1790 w zastawie u bpa łuckiego Feliksa Turskiego, następnie własność Wężyków, którzy 2. poł. w. XIX wznieśli no­wy drewniany dwór, 1955 przeniesiony do Leśnej, nie zachowa­ny.

KAPLICA p. w. Niepokalanego Poczęcia N. P. Marii, filia kościoła paulinów w Leśnej. Pierwotnie cerkiew unicka p. w. Św. Trójcy, erygowana 1576. Kolejna wzniesiona przez Pawła Kazimierza Michałowskiego 1684. Następna drewnia­na wzniesiona zapewne 1751, przed 1780 w kolacji Sedlnickich;. 1875 zmieniona na prawosławną kaplicę cmentarną p. w. Św. Ducha. Obecna zbudowana 1896, od 1915 katolicka, odnawiana ok. 1921, w końcu 1. 80. i 1995 gruntowny remont. Orientowana. Drewniana, na podmurówce kamienno-cegla­nej, konstrukcji zrębowej, oszalowana. Trójdzielna, o nawie zbliżonej do kwadratu, z prosto zamkniętym węższym i niż­szym prezbiterium i kwadratowym przedsionkiem, wewnątrz którego kruchta i po bokach dwie lokalności wydzielone przez słupy konstrukcyjne wieży. Wnętrza kryte odeskowa­nym stropem. Okna prostokątne, w faliście wycinanych obra­mieniach. Dachy: nad nawą dwuspadowy, nad prezbiterium trójspadowy, kryte blachą. Wieża kwadratowa, z prostokąt­nymi otworami, zwieńczona ośmiobocznym namiotowym hełmem, z cebulastym zwieńczeniem z krzyżem. - Ołtarz główny neobarokowy, ok. 1920-30, ujęty parą kanelowanych pilastrów korynckich, z obrazami: w polu głównym kopia ob­razu Matki Boskiej Leśniańskiej, w. XX, w ramie barokowej, zapewne w. XVIII, w zwieńczeniu Bóg Ojciec z Duchem Św. na tle Oka Opatrzności, koniec w. XIX, pocerkiewny. Ołta­rze boczne w typie barokowym, w. XIX/XX, zapewne z uży­ciem fragmentów ikonostasu, z owalnymi obrazami w. XIX/XX, IJ1śl1. na desce: Pokłon Pasterzy i Chrzest Chrystu­sa. Obraz SS. Jerzy i Barbara, 2. poł. w. XIX, w ramie baro­kowej analogicznej jak w ołtarzu głównym. Lichtarze: 1-4. eklektyczne 4. ćw. w. XIX, o trójkątnych stopach i kanelowa­nych trzonach. Kociołek na wodę święconą, w. XVIII/XIX, miedziany, używany jako kropielnica. Kropielnica kamienna, stara.

KAPLICZKA PRZYDROŻNA. Koniec w. XIX. Na pn. krańcu wsi. Murowana z cegły, otynkowana, czworoboczna, z półkoliście zamkniętą wnęką od frontu i prostokątnymi płyci­nami. Dach czterospadowy, zwieńczony krzyżem.

WIATRAK typu koźlak, na przeciw kapliczki, oszalowany, bez skrzydeł, nieczynny.

BABA pokutna, granitowy głaz z rytymi czaszką i 3 krzyżami, w. XVIII-XIX (?).

WIEŚ. Założona w. XVI, 1570-80 notowany tu młyn, wów­czas własność Hińczów, m. i. 1570 - Stanisława. 1776 kupiona przez Józefa Henkla, przed 1834 własność Wojciecha Gosław­skiego. Od ok. 1850 w posiadaniu Wężyków. Przed 1866 do 1895 własność Przesmyckich: Pawła (zm. 1866), następnie jego syna Edwarda (zm. 1895); potem do 1906 Wacława Młodzianowskie­go, 1908-21 Nielubowiczów, od 1921 własność państwowa.

DWÓR. Ob. Szkoła. Wzniesiony po 1850 dla Wę­żyków, adaptowany na potrzeby szkoły zapewne po 1921. Póź­no klasycystyczny. Frontem zwrócony na pd.-zach. Murowany z cegły, otynkowany. Na rzucie prostokąta, z ryzalitami boczny­mi od frontu. Parterowy. Układ wnętrz całkowicie przekształ­cony. Fasada jedenastoosiowa z czterokolumnowym portykiem toskańskim zwieńczonym trójkątnym naczółkiem, wejście za­mknięte półkoliście; ryzality o boniowanych narożach, zwień­czone schodkowymi szczytami. Okna w profilowanych opa­skach, nakryte odcinkami gzymsu, w ryzalicie zach. kwadratowe, podwójne, we wsch. przerobione. Elewacje bocz­ne trójosiowe, tylna dziewięcioosiowa, niesymetryczna, z drzwiami przerobionymi z okna na szóstej i kwadratowym oknem na trzeciej osi. Dach czterospadowy, nad ryzalitami dwuspadowy, kryty dachówką. Od frontu owalny podjazd obsadzony szpalerem klonów, lip i kasztanowców, od pn. pozostałości parku 2. poł. w. XIX, z osią kompozycyjną wyznaczoną przez staw, założony na osi równole­głej do dworu.

WIEŚ. Pierwotnie, być może już w średniowieczu (w. xm-XIV) miejsce obronne zw. Kamionką. Od ok. pocz. w. XVII pod na­zwą Leśna. W. XV/XVI wchodziła w skład dóbr Bukowice, na­leżących do Połubińskich, następnie Dembińskich, Koniecpol­skich, 1625 nabytych przez Mikołaja Firleja, wówczas miejscowość graniczna dobór witulińskich Firlejów i bialskich Radziwiłłów. W 1656-7 spustoszona. 3. ćw. w. XVII własność Adama Franciszka Warszyckiego, wojewodzica mazowieckiego, po którym przed 1676 dziedziczył Paweł Kazimierz Michałow­ski, skarbnik orszański, który ufundował tu kościół i przekazał na jego rzecz wieś Leśną. 1726 w posiadaniu Jana Michałow­skiego. 1713 otrzymała od Augusta II prawa miejskie, utracone w l. 80. w. XVIII. Od 1919 osada nazwana Leśną Podlaską. W centrum trójkątny rynek, ob. skwer, którego pierzeję zach. stanowi ul. Bialska, w pierzei wsch. zespół czterech parterowych domów z 2. poł. i końca w. XIX; w pierzei pd. dawna karczma, przekształcona, ob. bezstylowa, od pd.-wsch. przy murze klasz­tornym dawny budynek gospodarczy. Przy ul.  Bialskiej zespół murowanych domów, w. XIX/XX, m.in.:

1. nr 14, d. dom służby klasztornej, ob. Urząd Gminy, koniec w. XIX, po 1920 przebudowany dla potrzeb urzędu, po 1950 rozbudowany;

2. nr 16., ko­niec w. XIX, d. dom pracowników Prawosławnej Szkoły Klasz­tornej;

3. nr 20, koniec w. XIX, d. dom zarządcy folwarku klasztornego.

ZESPOŁ KOŚCIOŁA I KLASZTORU PAULINÓW. Usy­tuowany na zach. skraju wsi, u zbiegu dróg, w obrębie tzw. Oko­pów Leśniańskich, reliktów. fortyfikacji ziemno-murowanych z fosą zapewne w. XVI-XVII, obwiedziony murem, od wsch. przylegającym do ul. Bialskiej, z mostem i bramą na osi fasady kościoła. Zabudowania tworzące nieregularny układ, złożony z kompleksu budynków klasztornych oraz z zespołu wolnostoją­cych d: budynków gospodarczych. Kościół od pn.-zach. połączo­ny nadwieszoną galerią z budynkiem klasztornym, tworzącym nieregularny plan: od pd.-zach. z wydłużonym, załamującym się skrzydłem tworzonym od pd. przez tzw. Dom Pielgrzyma, po­przez łącznik scalony od pn. z tzw. klasztorem II, do którego przylega od. pn.-wsch. tzw. klasztor I, z wtopioną ukośnie na osi wsch.-zach. kaplicą klasztorną; na osi pn.-zach. - pd.-wsch. po­przeczne skrzydło (tzw. internat żeński mały), połączone w na­rożach łącznikami: od zach. z tzw. internatem żeńskim dużym oraz od wsch. z tzw. szkołą ćwiczeń. Przy pd. elewacji kościoła wolnostojąca kaplica p. w. N. P. Marii i śs. Piotra i Pawła, zw. Kaplicą Zjawienia; na pn.-wsch. od kościoła tzw. Dom Ksieni, na wsch. od którego, przy murze klasztornym, budynek szkoły. Na pn. od zespołu klasztornego w nieregularnym układzie ze­spółu zabudowań gospodarczych: m. i. budynek dawnej pralni, kuźni, magazynu i elektrowni. Od pn.-zach. pozostałości niere­gularnego, parku.

A. KOSCIÓŁ PAR. p. w. Narodzenia N. P. Marii i śś. Apo­stołów Piotra i Pawła. Pierwotny drewniany wniesio­ny 1686 z fundacji Pawła Kazimierza Michałowskiego, dla po­mieszczenia cudownego wizerunku Matki Boskiej, wg legendy znalezionego 1683 przez pasterzy na gruszy. 1695 erygowana pa­rafia. 1700 wizerunek uznany za cudowny dekretem bpa łuckie­go Franciszka Prażmowskiego. 1706 kościół i klasztor zrabowane przez wojska szwedzkie. Przed 1716, za proboszcza Pawła Janic­kiego, budowa murowanej kaplicy p. w. śś. Piotra i Pawła (ob. Zjawienia), usytuowanej obok kościoła, ukończonej 1718 przez proboszcza Andrzeja Fabiańskiego, wówczas przeniesienie tam cudownego wizerunku. 1720 rozpoczęcie budowy nowego muro­wanego kościoła, przerwanej z braku funduszy 1723; drewniany kościół przeniesiony na cmentarz jako kaplica cmentarna p. w. śś. Rocha, Fabiana I Sebastiana, rozebrana po 1761. 1722 erygo­wanie ołtarza Matki Boskiej Różańcowej. 1727 parafię objęli paulini sprowadzeni z Częstochowy. Obecny kościół wzniesiony z inicjatywy przeora jasnogórskiego Konstantego Moszyńskiego, 1730-8 I 1750-2 na fundamentach z 1723, proj. 1730 i nadzór Wincenty Rachetti, majstrowie budowlani Józef Kaczkowski z J a­nowa, w drugiej fazie Tomasz Markowski z Warszawy i Antoni Nakrzeski; projekt zrealizowano do przęsła chóru muzycznego, fasada zrealizowana być może wg proj. Carla Antonia Baya. 1746 projekty ołtarza wyk. Jan Jerzy Plersch. Konsekrowany 1758 przez bpa łuckiego Antoniego Erazma Wołłowicza. Wypo­sażony 1758 z fundacji podskarbiego w. kor. Karola Sedlnickie­go (ołtarz gł.), podczaszego w. kor. Franciszka Szujskiego, kanc­lerza w. lit. Karola Stanisława Radziwiłła oraz hetmana w. lit. Michała Kazimierza Radziwiłła, który ufundował organy, wyk. 1752-6 Michał Pantzer iAntoni Zantner. Przy dekoracji kościoła notowani: stolarze Michał Augustynowicz i Adam Adamowski, malarz Mateusz Zabłudowski. 1811 na fasadzie ustawiona bla­szana figura Matki Boskiej. 1812 zrabowany, m. i. zabrane koro­ny i sukienka cudownego obrazu. Przed 1834 fundacja czterech nowych obrazów do ołtarzy, reperacja organów i dachu, wymu­rowanie mostu przez fosę przed frontem kościoła. 1864 kasata klasztoru paulinów, cenniejsze paramenta wywieziono do kate­dry w Janowie Podlaskim; kościół pełnił funkcję parafialnego. 1875 zniesiona parafia i kościół przekształcony w cerkiew, usu­nięcie ołtarzy bocznych i figuralnej dekoracji ołtarza głównego, ławek, konfesjonałów, ambony, organów (wywiezionych do ko­ścioła p. w. Wszystkich Św. w Warszawie, gdzie zniszczone 1944), 1879-81 przebudowa wnętrz, obniżenie wież i zwieńcze­nie korpusu pięcioma kopułami, wniesienie sześciu niewielkich wolnostojących kaplic w otoczeniu kościoła. 1881 uroczyste po­święcenie cerkwi przez bpa chełmsko-warszawskiego Leontlja. 1884 kościół i klasztor przekazane na żeński klasztor prawosław­ny tzw. zgromadzenia kobiet rosyjskich, działający od 1885, po­czątkowo jako monaster, następnie ławra. Próba stworzenia tu sanktuarium prawosławnego, m. i. sprowadzenie 1894 relikwii św. Afanazego Brzeskiego. 1915 zakonnice opuszczają Leśną, rekoncyliacja kościoła przez kapelana I Brygady Legionów Pol­skich ks. H. Ciepichałła, następnie miejsce stacjonowania wojsk niemieckich, które dewastują Klasztor i kościół. 1919 przywróce­nie parafii, objętej przez paulinów. 1919 budowa czterogłoso­wych organów (pozytywu) przez warszawską firmę Antoni Adolf Homan, 1923-5 usunięcie kopuł i budowa nowego wiązania da­chu, 1927 przeróbka szczytu fasady wg proj. Adolfa Szyszko-Bo­husza, 1928 połączenie klasztoru i kościoła ~91erią proj. inż. Dzięciołowskiego. 1935 uporządkowanie wnętrza, 1937-40 wzniesienie trzeciej kondygnacji i hełmu wieży pn. wg proj. Adolfa Szyszko-Bohusza, realizacja inż. Bogusław Chmielowiec i Paweł Ignatowski z Brześcia. 1976-9 gruntowny remont wraz ze zmianą pokrycia dachów. 1989 bazylika mniejsza. 2000-1 re­mont wnętrza i polichromia sklepień, wyk. Jerzy Pasternak.

Późnobarokowy. Murowany, otynkowany. Frontem zwróco­ny na wsch. Bazylikowy, trójnawowy, o kwadratowym, trójoprzę­słowym korpusie, z którym łączą się narożami czworoboczne wieże flankujące fasadę i wydłużonym, dwuprzęsłowym prezbiterium, szerokością i wysokością odpowiadającym nawie głównej, zamkniętym wewnątrz półkoliście, od zewnątrz trój­bocznie, ujętym w prostokątne dwukondygnacyjne aneksy za­krystii i skarbca, odpowiadające szerokością i wysokością na­wom bocznym, mieszczące w drugiej kondygnacji lektoria; aneks pn. połączony z klasztorem galerią wspartą na arkadzie. Pod całością krypta. Sklepienie w nawie głównej, prezbiterium, aneksach i krypcie kolebkowe na gurtach z lunetami, w nawach bocznych i kruchcie krzyżowe. Nawa główna otwarta do bocznych wysokimi półkolistymi arkadami filarowymi o pro­filowanych archiwoltach i podłuczach z parami gurtów, spływa­jących na pilastry toskańskie opinające ościeża. Łuk tęczowy pół­kolisty, lekko obniżony. Ściany nawy głównej i prezbiterium zwieńczone obiegającym belkowaniem, wyłamującym się nad pi­lastrami kompozytowymi w wielkim porządku, w korpusie pa­rzystymi, na filarach tęczy zdwojonymi; w zach. narożach nawy, szerokie, wklęsłe półfilary. Ściany naw bocznych dzielone półfi­larami z szeroko rozstawionymi parami pilastrów toskańskich, wspierających gzyms. Chór muzyczny murowany, na rzucie łuku odcinkowego, wsparty na kwadratowych filarach opiętych zwielokrotnionymi pilastrami kompozytowymi; w przy­łuczach arkad stiukowy ornament rocaille, parapet pełny, płyci­nowy, zamknięty gzymsem wyłamanym nad pilastrami. Okna w nawie głównej zamknięte odcinkowo, w ścianie zach. półkoli­ście, w uszakowych obramieniach, w nawach bocznych owalne, pozostałe prostokątne. W pierwszym przęśle prezbiterium drzwi do zakrystii i skarbca. Lektoria otwarte do prezbiterium oknami w uszakowych profilowanych obramieniach. Posadzka marmu­rowa w tafle, 1752, głównie z fundacji Kazimierza Wiśnickiego, sprowadzona z Gdańska, w prezbiterium nowa. Fasada parawanowa, siedmioosiowa, na wysokim cokole, z trójosiową awukondygnacyjną częścią środkową, o cofniętym przęśle środ­kowym i łukowatych jednokondygnacyjnych częściach bocznych, łączących ją z wieżami o zaokrąglonych narożach; w górnej kon­dygnacji ujęta wolutowymi spływami, zwieńczona trójkątnym, przełamanym szczytem. Dzielona niemal pełnymi kolumnami, przylegającymi do lica, w części środkowej wciśniętymi w masę muru, w dolnej kondygnacji toskańskimi, w górnej kompozyto­wymi, wspierającymi wyłamujące się belkowanie. Na osiach czę­ści środkowej drzwi z odcinkowymi naczółkami, środkowe więk­sze, w uszakowym obramieniu, nad nimi kwadratowa, uszakowa płycina z hierogramem Marii; na osiach bocznych podobne pły­ciny prostokątne z naczółkami. W górnej kondygnacji zamknię­te półkoliście okno ze ślepą tralkową balustradą u dołu, nakryte odcinkowym łukiem gzymsu, w bocznych nisze z drewnianymi rzeźbami śś. Piotra i Pawła, zapewne 1. poł. w XVIII. W polu szczytu półkolista nisza z piaskowcową figurą Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, 1927, wyk. Eugeniusz Proszowski, wyżej okulus, w zwieńczeniu krzyż na cokole. Wieża pd. dwu-, pn. trój­kondygnacyjna, z prostokątnymi, zamkniętymi półkoliście prze­zroczami w górnych kondygnacjach, pd. zwieńczona odcinkowy­mi naczółkami, z cebulastym hełmem na rozbudowanym postumencie z wolutowymi spływami, wieża pn. zwieńczona gzymsem wygiętym półkoliście nad ślepymi okulusami, z pęka­tym, czworobocznym hełmem na postumencie, ze smukłą latar­nią opiętą na narożach wolutowymi spływami, z rozbudowanym zwieńczeniem. Elewacje boczne zwieńczone uproszczo­nym belkowaniem, dzielone pilastrami toskańskimi, w partii korpusu parzystymi, opinającymi też w wielkim porządku naro­ża zamknięcia prezbiterium. W elewacji pn. w środkowym przę­śle nawy bocznej trójkątny ogzymsowany szczyt, w pierwszym przęśle zakrystii prostokątne drzwi. Okna nawy głównej w tyn­kowych opaskach z kluczem, nakryte odcinkami gzymsu z łezka­mi, zapewne 1. 20. w. XX; w nawach bocznych owalne, w wydat­nych profilowanych obramieniach, nakrytych półkolistym gzym­sem na konsolkach. Dachy: nad korpusem dwuspadowy, nad na­wami bocznymi i zakrystiami pulpitowe, kryte blachą. ­Malowidła ścienne, 2000-01, wyk. Jerzy Pasternak, na sklepieniu nawy głównej i prezbiterium, imitujące `podziały ar­chitektoniczne, na połaciach sklepienia sceny z życia Chrystusa w prostokątnych `polach, w lunetach dekoracja ornamentalna, w zakrystii medaliony z przedstawieniami świętych paulińskich. Ołtarz główny, ok. 1929, proj. o. Augustyn Jędrzejczyk, 1971 dodane nowe zwieńczenie wg proj. inż. 1. Grudzińskiego, 2000 zastąpione zrekonstruowanym na wzór pierwotnego z 1758, z wykorzystaniem zachowanych rzeźb późnobaroko­wych; architektoniczny, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem, trójosiowy, na wysokim cokole, o ukośnie wysuniętych częściach bocznych, rozczłonowany korynckimi kolumnami i pilastrami, zwieńczony wydatnym belkowaniem, nad którym balustrada, przerwana w części środkowej rzeźbiarską grupą Koronacji N.P. Marii; w polu głównym w półkoliście zamkniętym obramieniu cudowny wizerunek Matki Boskiej Leśniańskiej, ludo­wy 2. poł. w. XVII, owalny, płaskorzeźbiony z drobnoziarniste­go granitu, z reliktami polichromii (główki anielskie) na otoku, zapewne w. XVIII; 1716 z fundacji Anny z Sanguszków Radzi­wiłłowej ofiarowana złota sukienka, a z fundacji jej męża Karo­la Stanisława srebrne korony. Po zamknięciu kościoła 1865 wy­wieziony sekretnie do Łomży przez bpa Beniamina Szymańskiego i oddany na przechowanie do kościoła benedyk­tynek, po rewindykacji kościoła 1927 sprowadzony ponownie do Leśnej, w tymże roku konserwowany w Warszawie przez Jana Rutkowskiego, koronowany 1963; w owalnej neobarokowej, sny­cerskiej, ażurowej ramie, wyk. Ludomił Andruszkiewicz w Kra­kowie, 1919, na zamówienie opata Augustyna Jędrzejczyka, w sukience srebrnej wyk. wg proj. Mieczysława Kotarbińskiego przez warszawską firmę Władysława Gontarczyka, 1927; wokół 7 gloria promienista 1981, u dołu dwie figury aniołów, 3. ćw. w. XVIII, unoszące obraz; na zasuwie obraz Nawiedzenie N. P. Marii, barokowy, ok. 1772, mal. Jan Bogumił Plersz, konserwowany przez Hannę Markowską 1965-7 w Warszawie; w osiach bocznych na tle wysokich prostokątnych płycin z orna­mentem rocaille, na wydatnych wolutowych konsolach rzeźby śś. Pawła Pustelnika i Antoniego Opata, późnobarokowe, 3. ĆW. w. XVIII, wywiezione 1875 do Sokołowa Podlaskiego, rewindyko­wane 1919, na balustradzie św. zakonnika i nierozpo­znanej świętej, 2. poł. w. XVIII, ustawione 2001. Ołtarze bocz­ne neobarokowe, parami analogiczne, z obrazami sygn. o.Augu­styn Jędrzejczyk: 1-2. na zamknięciu naw bocznych, wyk. po 1920, z wykorzystaniem fragmentów wyposażenia pocerkiewnego (ki­wotów), po 1875, w lewym Wizja św. Antoniego Padewskiego, 1929-30, w prawym Św. Rodzina, 1930; 3-4. w środkowych przę­słach naw bocznych, 1932-3, z obrazami 1931: w lewym św. Au­gustyn, w prawym św. Paweł Pustelnik. Ambona eklektyczna, 1951, proj. Stanislaw Grześkowiak, wyk. Ignacy Pikus z Szamo­tuł. Organy, 1949-50, firmy Stefana Truszczyńskiego z Włocław­ka. - Obrazy: 1. Ukrzyzowanie, 2. poł. w. XIX; 2. Hodegetria w typie Jerozolimskiej, w. XIX/XX, ofiarowany po r. 1918 prze­orowi paulinów w Leśnej o. Aleksandrowi Łozińskiemu, przez pułkownika carskiego, Serba Milana Georgiewicza Szewicza; 3. Naj św. Serce Jezusa, sygn. o. Augustyn Jędrzejczyk, 1930; 4-17.

Stacje Drogi Krzyżowej, 2. ćw. w. XX, maI. Augusty,n Jędrzejczyk; 18. Powrót z Golgoty, 1881, litografia Władysława 3 Walkiewicza wg obrazu Franciszka Krudowskiego z 1880, wyd. Feliks Julian Kasprzykiewicz z Warszawy, edycja premiowa dla członków TZSP. - R z e ź b y: 1) Chrystus u słupa, barokowa, 1. poł. w. XVIII; 2-4. Św. Kazimierz l dwie niewiasty, barokowe, w. XVIII; 5. Sw. Onufry, ludowa, w. 5 XIX/XX. - Krucyfiksy: 1. pocz. w. XVII, w tradycji późnogotyckiej; 2. barokowy, XVII/X III; 3. neobarokowy, w. XIX/XX. Monstrancje: 1. późnobarokowa, ok. 1700, z cechą kontrybucyjną austriacką z l. 5 1806-7, z ornamentem cęgowymi i motywami suchego akantu, na owalnej, wklęsło-wypukłej, czteropolowej stopie kartusze z przedstawieniami Matki Boskiej Leśniańskiej i śs. Augustyna, Pawła Pustelnika i Antoniego Opata, trzon z wydatnym grusz­kowatym nodusem z trzema główkami puttów l esowatymi ra­mionami z figurkami klęczących aniołów, kolista gloria z promie­ni igłowych i płomienistych, reservaculum w kameryzowanym otoku, obwiedzionym koroną cierniową, w zwieńczeniu korona z krzyżem; 2. klasycystyczna, 1844, z cechą warszawskiej wytwór­ni Wincentego Kriigera, wg inskrypcji na stopie ofiarowana przez ks. Ignacego Mielnickiego dla kościoła par. w Bordziłówce, na owalnej, uskokowej stopie, z otokiem z lancetowatych liści i pla­kietkami z parami uskrzydlonych główek anielskich, wazono­wym nodusem i kameryzowanym reservaculum, gloria promie­nista z wieńcem z kłosów i winnej latorośli, górą i dołem plakiety Bóg Ojciec i Gołębica Ducha Św., po bokach klęczące aniołki, z plakietą z orłem. - Ornaty: B i a ł e: 1. w kolumnie haft Mat­ka Boska Łaskawa, 1. ĆW. w. XX, boki z rypsu, 2. ćw. w. XVIII, broszowanego jedwabiem i srebrem, z motywem dużych asyme­trycznych kwiatów; 2. z kolumną 2. pał. w. XVIII, z białego atła­su z subornamentem w drobne kwiaty i srebrnym wzorem sieci z cienkich falistych gałązek z kwiatami, boki z tkaniny 2. pał. w. XIX, z motywem falistej, cętkowanej wstęgi; 3. z kolumną z bia­łego adamaszku z haftowanym hierogramem IHS i bokami z rosyjskiego brokatu z motywem wici z cęgami, 2. poł. w. XIX; 4. z rosyjskiego brokatu, 2. poł. w. XIX, w kolumnie esowata wić mięsistych liści i kwiatów róż, boki z falistą wicią z drobnymi list­kami i kwiatami róż; 5. koniec w. XIX, z kolumną krzyżową, haft krzyżykowy wełną, o motywach czerwonych i białych róż, w komplecie stuła; 6. czerwony, 1860, wg napisu pochodzą­cy z kościoła paulinów na Skałce w Krakowie, sprawiony z ini­cjatywy o. Bernarda Stanisława Rzepczyńskiego, z kolumną krzyżową, w której tondo z głową Chrystusa Bolesnego i grubą wicią roślinną, boki z atłasu z motywem złotych rozet i mięsi­stych liści; 7. różowy, 3. ćw. w. XVIII, nie rozcinany, z rypsu, z wzorem w pionowe pasy z motywem bukiecików. Chorągwie procesyjne: 1. sztandar Kongregacji Tercjarskiej w Leśnej, 1923, z obrazem Stygmatyzacja Św. Franciszka, sygn. o. Augustyn Ję­drzejczyk, na rewersie mal. godło franciszkanskie; 2. z 2. ćw. w. XX, z mal. na płótnie przedstawieniem Ukrzyżowania, na re­wersie hierogram IHS. Obraz Św. Rodzina, ok. poł. w. XIX, haft krzyżykowy. Dzwon barokowy, 1737, wyk. Johann Gatt, z funda­cji Jana Turskiego z Wielkiego Turska.

B. KAPLICA p. w. N. P. Marii i śś. Piotra i Pawła, zw. Kapli­cą Zjawienia. Przed 1716-8, remontowana w 1. 70. w. XX l 2000. Barokowa. Murowana z cegły, otynkowana. Frontem zwrócona ku pd. elewacji kościoła. Na planie zbliżonym do kwa­dratu, z niższym i węższym prezbiterium i nową prostokątną za­krystią, przylegającą od wsch. Dwuprzęsłowa, wąskie przęsło prezbiterium otwarte półkolistą arkadą. Wewnątrz ścia­ny z obiegającym belkowaniem z fryzem kostkowym, w ścianach bocznych dwie niskie, zamknięte odcinkowo wnęki. Sklepienie kolebkowe z lunetami, w prezbiterium i zakrystii krzyżowe. Po­sadzka z płyt marmurowych. Elewacje dwukondygnacyjne, z gzymsem kordonowym w połowie wysokości, zwieńczone bel­kowaniem, frontowa o narożach ujętych parami toskańskich pilastrów, od frontu, w elewacji tylnej i elewacji kruchty trójkątne szczyty. Okna zamknięte odcinkowo, w prezbiterium i fronto­wym szczycie koliste, w zakrystii prostokątne. Portal o toskań­skich pilastrach wspierających belkowanie, z trójkątnym naczół­kiem. Na wsch. ścianie prezbiterium nowa płaskorzeźba Zjawie­nia Cudownego Wizerunku. Dachy dwuspadowe, kryte blachą, ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę z baniastym hełmem. Wewnątrz na sklepieniu malowidło Trójca Sw., nowe. Studnia o nowej, ośmiobocznej kamiennej cembrowinie, nakryta klatką z żelaznych prętów. Ołtarz, rekonstruowany 2000, z rzeźbami świętych niewiast i pary aniołów, rokokowymi, 2. poł. w. XVIII, oraz nowym obrazem Znalezienia cudownego wize­runku, w predelli przeszklona wnęka z pniem gruszy, na której miał on się objawić pasterzom.

C. MUR i BRAMA. Wkomponowane w relikty muru obron­nego w. XVII i fortyfikacji ziemnych (tzw. Okopy Krzyżackie), o narysie promienistym, od pd., wsch. i pn. z mokrą fosą. Mur obronny, przekształcony w. XIX i ok. 1920, ceglany, kryty da­chówką, ze strzelnicami szczelinowymi i kluczowymi, okratowa­nymi, ujmujący od zach. dziedziniec przed frontem kościoła, na osi środkowej wybrzuszony na rzucie półkola. Od pd. dowiąza­ny mur neobarokowy, koniec w. XIX. Na osi brama, 2. pał. w. XVIII, gruntownie odnowiona przed 1843 i 1985, trójprzeloto­wa, z wyższą częścią środkową o ujętym wolutami zwieńczeniu, w którym zamknięte odcinkowo pole z malowidłem Matki Bo­skiej Leśniańskiej. Poprzedzona arkadowym mostkiem, w. XIX/XX, analogiczne mostki nad fosą od pn. i pd.

D. ZESPOŁ BUDYNKOW KLASZTORNYCH. Pierwotny klasztor drewniany, wzniesiony 1727 na pd.-zach. od kościoła, z inicjatywy prowincjała o. Konstantego Moszyńskiego. Ok. pał. w. XIX zastąpiony murowanym (tzw. Klasztor I),